Vorige week was ik te gast op de Nieuwjaarsbijeenkomst van de Nederlandse Mediatorsvereniging NMv. Locatie was kasteel de Vanenburg te Putten. Een 17e – eeuwse buitenplaats, landgoed van 55 hectare dat wordt omgeven door Franse tuinen en een park met fruitboomgaard en kruidentuin. Zo onder de winterzon een prachtige plek om te zijn.
Nadat er een kopje koffie was gedronken en het openingswoord was gesproken konden we er echt voor gaan zitten. Een lezing van Dick Allewijn, sinds april 2017 bijzonder hoogleraar Mediation aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Zijn gloedvol betoog over het inzetten van mediation werd door de zaal gulzig geabsorbeerd. Een opmerking die mij bijgebleven is, is de volgende: ‘Ruziënde partijen hebben een boodschap aan elkaar en mediation brengt deze boven tafel’.
Als mediator natuurlijk een kolfje naar mijn hand. Maar daarnaast ook de vraag of dit altijd wel zo is? Leent ieder conflict zich voor mediation of zijn partijen soms al te ver bij elkaar vandaan, van elkaar verwijderd, dat het niet meer lukt? Een model wat hier mijns inziens voor een deel een antwoord op geeft is de escalatieladder van Prof. Dr. Dr. Friedrich Glasl (1941). Hij doceerde organisatieontwikkeling en conflictmanagement aan universiteiten in diverse landen en werkt als mediator in organisaties en binnen vredesprocessen.
De escalatieladder van Glasl.
Deze geeft de ontwikkeling van een conflict weer. Elke stap op de ladder heeft gevolgen voor het gedrag van mensen, hun houding en manier van denken. Binnen de 9 tredes van de ladder zijn drie fases te onderkennen.
- De Rationele Fase (win – win)
- De Emotionele Fase (win or lose)
- De Vechtfase (lost – lost)
In de rationele en emotionele fase is er nog veel mogelijk om het conflict te begeleiden met mediation. Te onderzoeken of men de stap omhoog te zetten, in beweging van zwak naar sterker. Iedere trede geeft meer eigen verantwoordelijkheid en vergroot ook de erkenning van de ander.
De derde fase is echt de escalatiefase, de vechtfase. Bittere strijd waarin feiten, belangen, emoties etc. volledig door elkaar heenlopen. Alles wordt ingezet om de tegenstander te vernietigen zelfs wanneer dit ten koste gaat van de eigen belangen. Om dit blog te schrijven heb ik me weer eens verdiept in dit model en gezien wat er met partijen gebeurt, maar ook wat ze nodig hebben om een stapje omhoog te zetten naar de volgende trede.
Op de weg terug, onder een prachtige lucht die door de winterzon van onwaarschijnlijke kleuren was voorzien, dacht ik nog even aan de dingen die Dick Allewijn had gezegd. Voor mij werd duidelijk dat mediation een pracht instrument is maar meestal niet meer werkt wanneer partijen zijn ‘afgedaald’ naar de vechtfase. Dan is het inschakelen van een arbiter of rechter nog vaak de enige mogelijkheid.
Hopen dat iedereen op tijd, eventueel onder begeleiding van een mediator, de weg terug omhoog vindt binnen het conflict dat speelt.
Marcel
